Sanayinin En Büyükleri Belli Oldu
‘Türkiye`nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’nın 2022 yılı sonuçları açıklandı
Sanayinin En Büyükleri Belli Oldu
‘Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi KuruluÅŸu AraÅŸtırması’nın 2022 yılı sonuçları açıklandı
1968’den bu yana Ä°stanbul Sanayi Odası tarafından açıklanan ‘Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi KuruluÅŸu AraÅŸtırması’nın 2022 yılı sonuçları belli oldu. Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Erdal Bahçıvan tarafından açıklanan araÅŸtırmada, 2022 yılında üretimden satışlara göre en büyük kuruluÅŸ, 418,4 milyar liralık satışlarıyla TüpraÅŸ olurken, bu kuruluÅŸu 189,2 milyar lira ile Star Rafineri takip etti. Üçüncü sırada ise 140,1 milyarlık üretimden satışlarıyla Ford Otomotiv yer aldı. Ä°SO 500’de üretimden satışların 2022 yılında yüzde 119 artarak 2 trilyon 48 milyar liradan 4 trilyon 485 milyar liraya çıktığını kaydeden Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Erdal Bahçıvan, “Bu yüksek oranlı artışta, ihracattaki güçlü performansın yanı sıra canlı yurt içi talep, yükselen kur ve fiyatlar ile ihracat gelirlerinin TL karşılıklarındaki artış belirleyici rol oynadı.” dedi.
Ä°stanbul Sanayi Odası (Ä°SO) tarafından hazırlanan sanayi sektörünün devler ligini belirleyen ve 1968’den bu yana aralıksız olarak açıklanan ‘Türkiye'nin 500 Büyük Sanayi KuruluÅŸu AraÅŸtırması’nın 2022 yılı sonuçları kamuoyu ile paylaşıldı. Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Erdal Bahçıvan tarafından açıklanan ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi KuruluÅŸu AraÅŸtırması toplantısına Ä°SO Yönetim Kurulu BaÅŸkan Yardımcıları Ä°rfan Özhamaratlı ve Cemal KeleÅŸ katıldı. Öte yandan güncel Ä°SO 500’ün yanında, son 5 yıldır olduÄŸu gibi araÅŸtırmanın 50 yıl önceki yani 1973 yılında yapılan ve 100 Büyük Firma olarak yapılan araÅŸtırmanın içeriÄŸi de paylaşıldı. Ä°SO 500 çalışmasında 2022 yılında üretimden satışlara göre en büyük kuruluÅŸ, 418,4 milyar liralık satışlarıyla TüpraÅŸ olurken, bu kuruluÅŸ uzun yıllardır sürdürdüÄŸü liderliÄŸini 2022 yılında da korudu. 2022 yılında üretimden satışlara göre ikinci büyük kuruluÅŸ 189,2 milyar lira ile Star Rafineri oldu. Üçüncü sırada ise 140,1 milyarlık üretimden satışlarıyla Ford Otomotiv yer aldı. Sıralamanın ilk 10’unda yer alan ÅŸirketlerde 2021 yılına göre bir deÄŸiÅŸiklik olmadı.
Deprem Bölgesinden 66 Firma Listede
GeçtiÄŸimiz yıllarda mayıs ayında paylaşılan araÅŸtırmanın, bu yıl 11 ilimizi etkileyen ve tüm Türkiye’yi yasa boÄŸan deprem felaketi nedeniyle eylül ayında açıklandığını ifade eden Erdal Bahçıvan, “Bu yılın başında ülkemizi derinden yaralayan KahramanmaraÅŸ depremini yaÅŸadık. On binlerce vatandaşımızı kaybettik. Acılarımız hala çok taze. Dünyada eÅŸi benzeri olmayan ve 11 ilimizi etkileyen felaketin ekonomik yıkımı da büyük oldu. Birçok sanayi tesisimiz haftalarca faaliyete geçemedi. Devletimiz bu bölgede mücbir sebep hali ilan ederek firmalarımızın vergisel yükümlülüklerini erteledi. Takdir edersiniz ki Ä°SO 500 Büyük Listesi içinde her yıl bu 11 ilimizden çok sayıda sanayi kuruluÅŸumuz yer alıyor. 2021 listemizde bu rakam 72 idi. 2022 yılında ise bu sayının 66 olduÄŸunu görüyoruz. Bu ÅŸirketlerimizin de mali verilerini paylaÅŸabilme noktasına gelmesiyle birlikte Ä°SO 500 araÅŸtırmamıza baÅŸlayarak en kısa sürede tamamladık.” diye konuÅŸtu.
‘Üretici ve Tüketici Enflasyonunda Makas GeniÅŸ’
Ä°SO 500’de üretimden satışların 2022 yılında yüzde 119 artarak 2 trilyon 48 milyar liradan 4 trilyon 485 milyar liraya çıktığını kaydeden Erdal Bahçıvan, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü: “Bu yüksek oranlı artışta, ihracattaki güçlü performansın yanı sıra canlı yurt içi talep, yükselen kur ve fiyatlar ile ihracat gelirlerinin TL karşılıklarındaki artışın belirleyici rol oynadığını söyleyebiliriz. Ä°SO 500 Büyük kuruluÅŸlarının üretimden satışlardaki reel deÄŸiÅŸimlerine baktığımızda da ÅŸu sonuç dikkat çekiyor: 2022 yılının verileri yıl sonu tüketici enflasyonu arındırıldığında üretimden satışların reel olarak 2021 yılına göre yüzde 33,3 ile oldukça yüksek bir artış sergilediÄŸi görülüyor. Reel deÄŸiÅŸimleri hesaplarken son yıllarda hep yaptığımız gibi bu yıl da, yıl sonu TÜFE enflasyonunu kullandık. Fakat diÄŸer taraftan biliyoruz ki 2022 sonunda TÜFE enflasyonu yüzde 64,27 iken ÜFE enflasyonu yüzde 97,72’ye ulaÅŸmıştı. Bu noktada sanayicinin ekonomik gerçeklerini yansıtan asıl enflasyonun ÜFE olduÄŸunu hatırlatarak, ÜFE’nin çok daha hızlı arttığını ve üretici ile tüketici enflasyonu arasındaki makasın oldukça geniÅŸ olduÄŸunu vurgulamak istiyorum. Nitekim yıl sonu ÜFE enflasyonu kullanıldığında, üretimden satışlardaki reel artış yüzde 10,8’e iniyor.”
Karlılık Rasyoları Geçen Yıla Göre DüÅŸük
Ä°SO 500’ün satışlarının yanı sıra kaynaklarını verimli kullanarak karlarını da yüksek oranlarda artırdığını ve bu alanlarda genel olarak baÅŸarılı bir performans sergilediÄŸini belirten Erdal Bahçıvan, “Ä°SO 500’ün 2022’de faaliyet karı yüzde 96 artarak, 342 milyar liradan 671 milyar liraya çıktı. Buna karşılık faaliyet karlılığı oranı, yüzde 14,8’den 2 puan düÅŸerek yüzde 12,8’e geriledi. Benzer ÅŸekilde faiz, amortisman ve vergi öncesi karın yüzde 100’e yakın bir artışla 405 milyar liradan 808 milyar liraya yükseldiÄŸini görüyoruz. Aynı yılda FAVÖK karlılığı oranı, aynen faaliyet karlılığında olduÄŸu gibi 2,1 puan düÅŸüÅŸle yüzde 17,5’ten yüzde 15,4’e geriledi. Vergi öncesi kar ve zarar toplamı yüzde 121 artarak 219 milyar liradan 485 milyar liraya yükseldi. Ancak satış karlılığı oranı 0,2 puan düÅŸüÅŸle yüzde 9,3’e indi. Bu da bize tüm karlılık rasyolarında geçen yıla göre daha düÅŸük bir kar yılı geçirildiÄŸini gösteriyor.” ifadelerini kullandı.
Sanayici Esas Faaliyetlerine Odaklandı
2022’de net kambiyo karlarındaki ivme kaybının etkisiyle üretim faaliyeti dışı gelirlerin sınırlı artış gösterdiÄŸinin altını çizen Erdal Bahçıvan, konu ile ilgili ÅŸunları söyledi: “BaÅŸka bir deyiÅŸle 2022’de üretim faaliyeti dışı gelirlerin karlılığa katkısı bir hayli azalmış bulunuyor. 2022 yılında Ä°SO 500’ün diÄŸer faaliyetlerden olaÄŸan gelir ve karları 683 milyar lira iken, gider ve zararları 572 milyar lira olarak gerçekleÅŸmiÅŸ. Bu iki rakam arasındaki fark alındığında, Ä°SO 500’ün üretim faaliyeti dışı net geliri 111 milyar lira artmış ve bir önceki yıla göre artış oranı da yüzde 14,6 ile sınırlı düzeyde gerçekleÅŸmiÅŸ. Sanayinin son 10 yıldaki üretim faaliyeti dışı gelirlerine de dikkatinizi çekmek istiyorum. Üretim faaliyeti dışı gelirlerinin dönem kar ve zarar toplam içindeki payının son 5 yılda yüzde 88 düzeyinden yüzde 23’lere kadar gerilediÄŸini görüyoruz. Bu da bize sanayicinin son yıllarda giderek daha fazla esas faaliyetlerine odaklandığını ve karını gerçek iÅŸinden elde ettiÄŸini gösteriyor.”
2022’de DüÅŸük Faiz Ortamı Finansman Giderlerine Yansıdı
Finansman giderlerinin, uzun yıllardan beri Ä°SO 500’ün en dikkat edilen unsurlarından biri olduÄŸunu söyleyen Erdal Bahçıvan, Ä°SO 500’ün finansman giderlerinin 2022’de yüzde 32,6 artarak 209 milyar liradan 277 milyar liraya yükseldiÄŸini kaydetti. Böylece finansman giderlerinin faaliyet karına oranının belirgin bir düÅŸüÅŸ göstererek yüzde 61,1’den yüzde 41,3’e indiÄŸi bilgisini veren Erdal Bahçıvan, “Yıllardan beri hep iÅŸaret ettiÄŸimiz ve 2018’de yüzde
89’lara kadar çıkan bu oranın yüzde 40’lara gerilemiÅŸ olması dikkat çekiyor. GörüldüÄŸü üzere 2022’de finansman giderleri iÅŸletmelere çok daha az yük olmuÅŸ. Ancak burada 2022’nin düÅŸük faiz ortamı ve kredi kullanımını sıkı ÅŸartlara baÄŸlayan düzenlemelerin de etkili olduÄŸunu unutmamak gerekiyor. O günkü finansal koÅŸullar, bugünkü faiz ve krediye eriÅŸim koÅŸullarıyla karşılaÅŸtırıldığında aradaki makasın ne kadar yüksek olduÄŸu biliniyor. Dolayısıyla finansman giderlerinin faaliyet karına oranındaki görece iyileÅŸmenin, ne kadar sürdürülebilir olduÄŸunu gelecek yıl açıklayacağımız 2023 yılı Ä°SO 500 verilerinde daha net bir ÅŸekilde göreceÄŸiz.” diye konuÅŸtu.
Aktiflerdeki Büyüme Borçlanma Yerine Özkaynaklardan
2022’de Ä°SO 500’ün aktif toplamının yüzde 83 artarak 2,1 trilyon liradan 3,9 trilyon liraya yükseldiÄŸi bilgisini veren Erdal Bahçıvan, aktifler içerisinde ana kalemler incelendiÄŸinde, dönen varlıkların yüzde 78 artışla 1,4 trilyon liradan 2,5 trilyon liraya; duran varlıkların ise yüzde 95 artışla 706 milyar liradan 1,4 trilyon liraya yükseldiÄŸini söyledi. Aktiflerdeki büyümenin geçmiÅŸ yıllardan farklı olarak borçlanmadan ziyade özkaynak yoluyla finanse edildiÄŸine dikkat çeken Bahçıvan, 2022’de özkaynakların 624 milyar liradan 1,4 trilyon liraya yükselerek yüzde 124 arttığını, toplam borçların 1,5 trilyon liradan 2,5 trilyon liraya çıkarak yüzde 67 büyüdüÄŸünü belirtti. Bahçıvan, yüksek karların desteÄŸinin yanı sıra borçlanma imkan ve eÄŸilimindeki düÅŸüÅŸün etkisiyle, Ä°SO 500 kuruluÅŸlarında borçların payının yüzde 70,7’den yüzde 64,3’e gerilediÄŸini, özkaynakların payının da yüzde 29,3’ten yüzde 35,7’ye çıktığını dile getirdi.
Finansmanda Ticari Borçlar Ön Plana Çıktı
Ä°SO 500’de mali borçların yüzde 64 artışla 796 milyar liradan 1,3 trilyon liraya çıktığını duyuran Erdal Bahçıvan, “DiÄŸer borçların da yüzde 70’e yakın artışla 711 milyar liradan 1,2 trilyon liraya yükseldiÄŸi anlaşılıyor. 2021’e benzer ÅŸekilde 2022’de de diÄŸer borçların mali borçların üzerinde bir büyüme sergilediÄŸi dikkat çekiyor. BaÅŸka bir deyiÅŸle faaliyetlerin finansmanında ticari borçlar daha fazla kullanılmış durumda. Ticari borç kullanımının artmasından, firmaların kaynak ihtiyacını finans kuruluÅŸları dışında, kendi içlerinde borçlanarak çözmeye çalıştıklarını anlıyoruz. Ekonominin küçülmeye baÅŸladığı bir dönemde bu borç döngüsüne girilmesi, reel sektörü en çok zorlayan konulardan biri olacaktır. Bu durumun önümüzdeki günlerde sektörler arasındaki deÄŸer zincirlerinde bir kırılmaya neden olabileceÄŸine dikkatinizi çekmek istiyorum. Ä°SO 500 kuruluÅŸlarında borçların vadelerine göre geliÅŸimine baktığımızda ise kısa vadeli mali borçlardaki artışın yüzde 99 ile uzun vadeli mali borçlardaki yüzde 37’lik artışın üzerinde gerçekleÅŸtiÄŸini görüyoruz. Kısa vadeli mali borçların toplam mali borçlar içindeki payının 2022’de ilk kez yüzde 50 bandını aÅŸarak yüzde 42,8’den yüzde 52,1’e yükselmesi dikkat çekiyor. Bu artışta, negatif faiz ortamının yanı sıra yeni kredi uygulamalarının kısa vadeli kredi kullanımını özendirmede etkili olduÄŸu anlaşılıyor. Yüksek faiz ortamında firmaların bu durumdan çok daha olumsuz etkileneceÄŸini söyleyebiliriz.” dedi.
‘Devreden Kdv Alacakları Banka Teminatı Olsun’
Devreden KDV sorunu ile ilgili de deÄŸerlendirmelerde bulunan Erdal Bahçıvan, sorunun çözümü noktasında da önerilerini sundu. Erdal Bahçıvan, “Ä°SO olarak her fırsatta dile getirdiÄŸimiz devreden KDV sorunu 2022’de çok daha belirgin bir hale geldi. Ä°SO 500’ün devreden KDV yükü yüzde 107 oranında artarak 49 milyar liraya yaklaÅŸtı.
Biz bu döngüyü, sık sık vurguladığımız gibi, sanayi kuruluÅŸlarımızın, yüksek kaynak ihtiyacına karşın, devlete sıfır faiz ve sonsuz vade ile borç vermesi olarak tanımlıyoruz. Ne yazık ki bu
döngü 2022’de de azalmak yerine artarak devam etmiÅŸ. ÇeÅŸitli platformlarda pek çok defa gündeme getirdiÄŸimiz üzere bu konuda sanayiciyi en çok rahatlatacak çözüm, devreden KDV alacaklarının banka teminatı haline getirilmesidir. Özellikle Eximbank kredilerine dönük bir teminat aracına dönüÅŸtürülmesi, bu sorunun en rasyonel çözümü olacaktır.” diye konuÅŸtu.
Enflasyon Arttığı, Faizlerin YükseldiÄŸi Bir Yıldı
2022 araÅŸtırmasının Cumhuriyetin 100. yılında kamuoyu ile paylaşıldığını dile getiren Erdal Bahçıvan, “2022 yılı Ä°SO 500 Büyük Sanayi KuruluÅŸu araÅŸtırmamızın arka planına da çok kısa bir göz atılması gerektiÄŸini düÅŸünüyorum. Her ÅŸeyden önce küresel ekonomide enflasyonun geri dönüÅŸünü yaÅŸadık. Rusya-Ukrayna savaşının baÅŸta enerji ve gıda sektörlerinde yol açtığı ek fiyat ÅŸoklarını gördük. Artan enflasyon karşısında merkez bankalarının faiz artırımlarını hızlandırdığı, belirsizlik ikliminin yoÄŸunlaÅŸtığı zor bir yılı geride bıraktık. KuÅŸkusuz ekonomimiz bu geliÅŸmelerden etkilendi. Fakat ilk yarıda güçlü ihracat ve yıl genelinde iç talebin canlılığı sayesinde 2022 yılında ekonomimiz yüzde 5,5 büyüyerek dünyadaki bu negatif süreçten ayrışmayı baÅŸarabildi. Ancak bu büyümenin hiç kuÅŸkusuz yüksek enflasyon ve cari açık gibi ciddi maliyetleri de oldu. Finansal istikrara verdiÄŸi katkı ve sürdürülebilirliÄŸi tartışılan, rasyonel ekonomi politikalarından uzak ‘Yeni Ekonomi Modeli’ çerçevesinde, kur ve faizleri düÅŸük tutan ve kredi akışını kısıtlayan çok sayıda düzenleme, yıl genelinde reel sektörün finansman koÅŸullarını belirledi.” ifadelerini kullandı.
Sanayiciyi Daha Zorlu KoÅŸullar Bekliyor
2022 yılına ait Ä°SO 500 sonuçlarının, sanayicinin zorlu bir yılı güçlü bir performansla tamamladığının kanıtı niteliÄŸinde olduÄŸunu vurgulayan Erdal Bahçıvan, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü: “Sanayi devlerimizin birçok temel göstergede azımsanmayacak iyileÅŸmelere imza attığı görülüyor. Öte yandan gerek küresel ve yerel ölçekteki birçok makro gösterge ve geliÅŸme, 2023’ün sanayicilere çok daha zorlu koÅŸullar sunduÄŸunu bize gösteriyor. Bu sürecin etkilerini önümüzdeki yıl açıklayacağımız 2023 yılı Ä°SO 500 sonuçlarında görmemiz ÅŸaşırtıcı olmayacaktır. Çünkü küresel ekonomide sıkılaÅŸan para politikalarının etkilerini gecikmeli olarak görmeye baÅŸladık. Nitekim gerek dünya üretiminin seyri gerekse Euro Bölgesi, ABD ve Ä°ngiltere gibi ana ihracat pazarlarımıza iliÅŸkin beklentiler, 2023’te 2022’ye göre daha düÅŸük büyüme temposuna iÅŸaret ediyor. Her ay açıkladığımız Ä°hracat Ä°klimi Endeksi verileri de bu deÄŸerlendirmemizi doÄŸruluyor. Ä°hracatın büyümeye katkısının yüksek seyrettiÄŸi 2021 genelinde ve 2022’nin ilk yarısında güçlü seyreden bu endeks, 2022 yılı ikinci yarısından itibaren zayıflamaya baÅŸladı. 2023 AÄŸustos itibarıyla da 50 eÅŸik deÄŸerinin altına düÅŸerek daralma bölgesinde yer aldı. Bu anlamda küresel görünümün ihracat açısından belirgin bir iyimserlik sunduÄŸunu söylemek oldukça zor. Yurt içi geliÅŸmelere bakacak olursak, özellikle bu yılın ikinci yarısından itibaren, enflasyon ve cari açık gibi temel makro kırılganlıklarımıza karşı bir mücadele döneminin baÅŸlangıcındayız. Bu doÄŸrultuda atılan adımlar kaçınılmaz olarak büyümede bir ivme kaybına yol açacak. Ä°SO Türkiye Ä°malat PMI’ın yılın ikinci yarısıyla birlikte daralma bölgesine düÅŸmüÅŸ olması da bunu teyit ediyor. Özellikle yeni sipariÅŸler ve yeni ihracat sipariÅŸleri gibi alt kalemlerde yaÅŸanan sert düÅŸüÅŸler önümüzdeki aylara iliÅŸkin iyimserliÄŸi sınırlıyor.”
‘Finansman Maliyetlerinde Belirgin Artış Olacak’
DiÄŸer yandan Merkez Bankası’nın, hazirandan itibaren baÅŸlattığı sıkılaÅŸtırma sürecine baÄŸlı olarak piyasa faizlerinde sert yükseliÅŸler söz konusu olduÄŸunun altını çizen Erdal Bahçıvan, “Bu sürecin aynı zamanda özellikle güçlü tüketim eÄŸiliminin körüklediÄŸi ithalatı azaltması bekleniyor. Dolayısıyla, ihracatın geriye çekildiÄŸi bir dönemde, sanayi üretimini destekleyen güçlü iç talebin de bir miktar zayıflaması kaçınılmaz. Faiz artırım sürecinin bir baÅŸka çıktısı ise etkilerini bir süredir görmeye baÅŸladığımız üzere, sanayicimizin finansman maliyetlerindeki belirgin artış olacak. Tekrar etmek gerekirse, tüm bu unsurların 2023 Ä°SO 500 araÅŸtırma sonuçlarında satış performansı, finansman maliyetleri, ihracat ve kaynak yapısı gibi göstergelere olumsuz yansıması ÅŸaşırtmayacak.” diye konuÅŸtu.
OVP’nin BaÅŸarısı Dış Kaynak Akışını SaÄŸlayacaktır
Türk sanayicisinin, özellikle pandemi ile baÅŸlayan dış pazarlardaki dalgalanmalara ve kırılmalara, Rusya-Ukrayna savaşının yarattığı tedarik sorunlarına ve içerdeki finansman sıkıntılarına karşın, her zaman olduÄŸu gibi 2022 yılında da Türkiye’nin büyüme ve kalkınması mücadelesinde en ön saflarda yer almaya devam ettiÄŸine vurgu yapan Erdal Bahçıvan, “Bugün sizlerle paylaÅŸtığımız Ä°SO 500 verilerini, sanayicilerimizin ülkemizin geleceÄŸine olan inancının bir göstergesi olarak da kabul etmeliyiz. Bu inancın ve azmin azalmadan devam edebilmesi için sanayicimizin, üretim hayatının en büyük ihtiyacı finansal istikrardır. Bu baÄŸlamda, her fırsatta dile getirdiÄŸimiz sürdürülebilir ve nitelikli büyüme için gerekli olan finansal istikrarın yeniden tesisi doÄŸrultusunda ekonomi yönetimi tarafından atılan adımları önemli buluyoruz. Bu nedenle hepimizin beklediÄŸi ve Oda olarak da destek verdiÄŸimiz, üzerinde özenli bir çalışma yapılarak kısa süre önce açıklanan “Orta Vadeli Programı” çok önemsiyoruz. Kararlılıkla uygulanmasını beklediÄŸimiz Orta Vadeli Programın baÅŸarısının, ülkemizin uzun süredir ihtiyaç duyduÄŸu dış kaynak akışını da saÄŸlayacağına inanıyorum. Bu kaynak akışının; uzun süredir ihtiyaç duyduÄŸumuz teknolojiye dayalı, nitelikli yeni sanayi yatırımları ile buluÅŸturulması en büyük dileÄŸimiz.” dedi.
