Türk demiryolu sektörüne tekel olarak hizmet veren TCDD’nin, demiryolu altyapı iÅŸletmecisi ve tren iÅŸletmecisi olarak yapılandırılmasından sonra sektörde fiilen serbestleÅŸme, 1 Ocak 2017 tarihinde baÅŸlamış oldu. AB üyesi ülkelerde olduÄŸu gibi demiryolu sektöründe faaliyet göstermek isteyen kamu ve özel sektör temsilcilerinin, Türkiye ulusal demiryolu altyapı ağında tren iÅŸletmeciliÄŸi ve altyapı iÅŸletmeciliÄŸi yapabilmelerinin önü açıldı.

Sektörün düzenleyicisi, emniyet otoritesi ve kamu hizmet yükümlülüÄŸü uygulayıcısı olarak UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakanlığı bünyesinde Demiryolu Düzenleme Genel MüdürlüÄŸü (DDGM) 2012 yılında fiilen hizmetlerine baÅŸladı. Sektöre giriÅŸ yapacak kamu ve özel ÅŸirketlerin uygulama süreçleri ve kurallarını ortaya koyan temel nitelikli on adet Yönetmelik çıkarıldı.

Demiryolu altyapı iÅŸletmecisi TCDD’nin tren iÅŸletme kapasitesini, esas ve yardımcı hizmetlerini, kapasite tahsisini ortaya koyan ve Bakanlık onayından sonra uygulanan Åžebeke Bildirimi konuları çıkarılan Demiryolu Altyapı EriÅŸim ve Kapasite Tahsisi YönetmeliÄŸi’yle düzenlendi. Bu yönetmelik içerisinde kapasite tahsisi, analiz raporları ve demiryolu altyapı iÅŸletmecileri ile tren iÅŸletmecilerinin birbirleriyle veya altyapı iÅŸletmecileri arasında oluÅŸabilecek ihtilaflarda kullanılacak çözüm metodları belirlendi. TCDD bugüne kadar 2017, 2018, 2019 yılları Åžebeke Bildirimlerini hazırlayarak TCDD web sitesinde yayınladı.

SerbestleÅŸen sektörde faaliyet göstermek isteyen kamu veya özel sektör temsilcilerinin demiryolu altyapı ve tren iÅŸletmecisi, organizatör, komisyoncu ve acente gibi unvanlarda  lisans almalarının ÅŸekil, ÅŸart ve usüllerini düzenleyen Demiryolu Ä°ÅŸletmeciliÄŸi Yetkilendirme YönetmeliÄŸine göre; bugüne kadar TCDD Taşımacılık A.Åž.ye verilen  yolcu ve yük yetki belgesi dahil üç adet yolcu, üç adet yük tren iÅŸletmecisi ile 68 adet organizatör, bir adet acente yetkilendirildi.

Ulusal demiryolu altyapı ağı ve üzerinde tren trafiÄŸi iÅŸletmeciliÄŸi ile tren iÅŸletmeciliÄŸi yapılabilme uygulama kurallarını ortaya koyan Demiryolu Emniyet YönetmeliÄŸine göre TCDD, TCDD taşımacılık A.Åž. ve diÄŸer 4 adet kamu ve özel demiryolu tren iÅŸletmecisine emniyet belgeleri verildi.

Demiryolu tren iÅŸletmecilerinin kullanacağı demiryolu araçlarının teknik özelliklerinin, tescil iÅŸ ve iÅŸlemlerinin belirlendiÄŸi Demiryolu Araçları Tescil ve Sicil YönetmeliÄŸi yayımlandı. Bu yönetmeliÄŸe göre tescillenen araçlar uluslararası tescil kütüÄŸü (NVR) sistemine kaydedilmekte, sektör paydaÅŸları tarafından görülebilmektedir. Bugüne kadar kamu ve özel sektöre ait yaklaşık 25.000 adet demiryolu aracının kaydı yapıldı.

Demiryolu Araçları Tescil ve Sicil YönetmeliÄŸi kapsamında tescili zorunlu demiryolu araçlarına tip onayı verilmesine iliÅŸkin usül ve esasları belirlemek üzere Demiryolu Araçları Tip Onay YönetmeliÄŸi çıkarıldı. Bu yönetmelik gereklerini uygulamak üzere demiryolu araçlarının ulusal yeterlilikleri ve demiryolu araçlarının ilgili UTP`ler kapsamında yeterlilikleri karşılayıp karşılamadığının deÄŸerlendirilmesi, raporlanması ve belgelendirilmesi hususlarını gerçekleÅŸtirmek üzere dört adet kuruluÅŸla, COTIF SözleÅŸmesi kapsamında Demiryolu Araçlarının Belgelendirilmeleri Ä°ÅŸbirliÄŸi Protokolü yapıldı.

Demiryolu araçlarının dönemsel teknik muayene, bakım ve onarımlarını yapacakların asgari niteliklerini belirlemek, bunları yetkilendirmek ve denetlemek görevi olan Demiryolu Düzenleme Genel MüdürlüÄŸü tarafından dört adet kuruluÅŸ Bakımdan Sorumlu KuruluÅŸ (ECM) olarak dört adet kuruluÅŸ da Bakımdan Sorumlu Birim olarak yetkilendirildi.

BaÅŸta tren makinistleri olmak üzere demiryolu altyapı iÅŸletmecisi ve tren iÅŸletmecilerinin emniyet yönetim sisteminde belirledikleri emniyet kritik görevlerde hizmet vereceklerin yetiÅŸtirilmesi usul ve esaslarını ortaya koyan Tren Makinist YönetmeliÄŸi ve Demiryolu Emniyet Kritik Görevler YönetmeliÄŸi ile bu personelin eÄŸitim ve sınav prosedürlerinin, eÄŸitim verecek eÄŸitim merkezlerinin yetkilendirmesinin usul ve esaslarının belirlendiÄŸi Demiryolu EÄŸitim ve Sınav Merkezi YönetmeliÄŸi yayımlandı.

Ä°ÅŸletilmesi ticari olmayan yolcu trenlerinin sosyal devlet ilkesi doÄŸrultusunda Kamu Hizmeti YükümlülüÄŸü (KHY) kapsamında çalıştırılabilmesi için gerekli düzenlemeler yapıldı. Kamu Hizmet Yükümlüsü TCDD Taşımacılık A.Åž. ile KHY sözleÅŸmesi yapıldı.

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, Türkiye’de demiryolu ulaÅŸtırması konularında faaliyet göstermek isteyen kamu veya özel sektörün uygulama süreç ve esasları AB Müktesebatı da dikkate alınarak ulusal koÅŸullarımıza göre hazırlandı ve yayımlandı.

Türk demiryolu sektörüne özellikle 2002 yılından sonra büyük yatırımlar yapılarak bugüne kadar gelindi. Yatırımlar hız kesmeden devam etmekte. Türk demiryolları 2009 yılında hızlı trenle tanışmış, ülkenin batı-doÄŸu koridoru ile Ä°zmir, Sivas gibi önemli arterleri de hızlı tren aÄŸlarıyla birleÅŸtirilmesi hedeflendi. Hızlı trenlerin yanı sıra mevcut hatların tamamına yakın kısmının da yenilenmesi tamamlandı. Mevcut hatlarda sinyalizasyon ve elektrifikasyon yapım çalışmaları da hız kesmeden devam etmekte.

Türkiye demiryolu sektöründe yapılan bu yatırımların ve serbestleÅŸme ile birlikte özel sektör katkılarıyla çok yakın zamanda yolcu ve yük taşımacılığı üst seviyelere çıkacak, beklentilerin çok üzerinde gerçekleÅŸecektir. Böylesine hareketlenmiÅŸ bir sektör treninin son vagonu önünüzden geçmeden binmeniz dileÄŸiyle…

Bilgin Recep BEKEM-UlaÅŸtırma ve Altyapı Bakanlığı-Demiryolu Düzenleme Genel Müdür Vekili